Dialogen ‘Duurzaam Doorpakken’ – 9 maart 2021

In  aanloop naar de Tweede Kamer Verkiezingen van 17 maart 2021, houden Worldconnectors en Earth Charter Nederland  drie on line dialogen met als motto ‘Duurzaam Doorpakken’. Doel is de SDGs te concretiseren gericht op thema’s die in de verkiezingscampagne actueel zijn: ‘Klimaatrechtvaardigheid – Betaalbare Energietransitie’, ‘Duurzaam Landgebruik en Biodiversiteit’ en ‘Migratie en Vluchtelingen’. In een vierde bijeenkomst – een Roundtable – die ná de verkiezingen plaatsvindt, zullen we terugkijken en een gezamenlijke (re)actie bepalen richting kabinetsformatie en samenleving.

In de opzet van de dialogen, heeft een  externe ‘aanklager’ het openingswoord, gevolgd door twee interne ‘verkenners’. Er volgen discussies in subgroepen waarna we plenair verslag doen en een interne ‘verbinder’ een oplossingsrichting presenteert.

De reis van de vluchteling is er niet beter op geworden

Politicologe, journalist en programmamanager bij Stichting Democratie en Media Ayaan Abukar begon de avond met een sterke aanklacht. We bevinden ons momenteel in een impasse, aldus Abukar die ook actief is in de Somalische Diaspora.  Het ontbreekt aan echte oplossingen in de politiek, in plaats daarvan blijft het maar bij cosmetische ingrepen. Abukar mist leiderschap aan de linker kant en vraagt zich af waarom politici het voortdurend over draagvlak hebben, terwijl migratiebeleid toch over mensen gaat. In het debat lijkt het taalgebruik steeds ‘rechtser’ te worden  en in debatten floreren de one-liners. Wat moeten we met typeringen als realistisch met de vluchtelingenproblematiek omgaan en een nuchter migratie beleid? Wat moeten we met de echte vluchteling? Die is er niet is, elke situatie is anders en de ene mens heeft niet meer recht op de titel vluchteling dan de andere. ‘Stap uit het hokjes denken.’

‘Draagvlak komt niet van boven af, dat creëer je. ’

Waarden en normen moeten weer op de voorgrond komen in de migratie discussie, vindt verkenner Jan Pronk, voormalig minister van Ontwikkelingssamenwerking, oud topman van de VN en huidig voorzitter van Earth Charter. Hij had een beleidsverkenning op papier gezet en lichtte deze toe. Hoe bewerkstellig je in de komende formatie dat er een migratiebeleid tot stand komt gebaseerd op principia? Beleid moet uitgaan van de feiten. Daarnaast moet je verwachtingen documenteren en alsmaar de vraag stellen: hoe zou het gaan als je géén beleid voert? Beginselen en principes van de samenleving liggen ten grondslag aan migratiebeleid.  Over gedeelde beginselen en principes moeten we nadenken, deze in beleid opnemen en zo het draagvlak versterken. ‘Draagvlak komt niet van boven af, dat creëer je. ’

In polarisatie bevinden zich ook kansen

Mpanzu Bamenga bood in zijn verkennende rol perspectief, en wellicht hoop voor de toekomst door terug te kijken op zijn eigen ervaringen. Als kleine jongen vluchtte Bamenga in 1994 samen met zijn moeder vanuit toenmalig Zaïre (het huidige DR Congo) naar Nederland. Nu is Bamenga gemeenteraadslid voor D’66 in Eindhoven  en coördinator en co-founder van het Inclusion Leaders Network (​INCLEADERS). In zijn verhaal heeft hoop altijd de overhand gehad. Bamenga herkent de leiderschapscrisis, er is een gebrek aan sterke visie over waar we naar toe willen op het gebied van vluchtelingen en migratie. Maar hoe leidt je mensen überhaupt door de alsmaar dikker wordende mist van desinformatie, hokjes denken en technologische bubbels. Met daartegenover de rechtstaat en de vraag hoe je omgaat met de regels van verschillende staten en of je overtredingen van zowel staten als migranten harder moet aanpakken. Of ga je uit van principia zoals Pronk bepleit.

Polarisatie is overal aanwezig, maar daarin zijn wel kansen te ontdekken, vindt Bamenga. Het in gesprek gaan met de oppositie is de belangrijkste stap. Als je unaniem kan instemmen met een idee heb je het hele draagvlak weten te veranderen. Een voorbeeld waarin Bamenga in gesprek ging met de plaatselijke bevolking over het vestigen van een AZC laat zien dat het absoluut mogelijk is. Stel gerichte vragen over de zorgen van de mensen en besef dat deze niet over het hoofd mogen worden gezien. Wij zijn medeverantwoordelijk voor de gehele situatie. Het feit dat er zorgen zijn mag die verantwoordelijkheid niet in de weg zitten. Men wil zich gehoord voelen; erken de verschillende belangen en toon leiderschap.

Subgroepen

Na deze duidelijke boodschappen gingen de deelnemers met elkaar in gesprek in kleine groepen, elk met een eigen opdracht.

Welke moedige gesprekken – van wie met wie – moeten worden gevoerd om op het thema door te pakken?

De moedige gesprekken moeten gevoerd worden, op basis van onderliggende principes. Daarin is geen behoefte aan nieuwe grote beleidsvisies, laten we exploreren waar het wél goed gaat. Betrokkenen zelf moeten aan deze dialogen deelnemen – zowel vluchtelingen en migranten als mensen die zorgen/angst hebben over de aanwezigheid van vluchtelingen en migranten in hun eigen omgeving. Bij het voeren van deze moedige gesprekken moeten we erkennen dat er sprake is van culturele verschillen en diversiteit. We zullen moeten accepteren dat we niet alles kunnen controleren in dynamische processen.

Welke dilemma’s en tegenstrijdige belangen zien we?

Angst speelt een belangrijke rol, en de vraag welke sterke emotie je tegenover angst kan zetten in het debat. Tegenstrijdigheden spelen ook binnen en tussen de verschillende bewegingen die zich inzetten voor meer gelijkheid. Hierin zit ook een rol voor de media. Voor veel mensen is het helemaal niet zo duidelijk hoe het debat in elkaar steekt. Deels door  desinformatie en door de moeilijkheid  om aan de juiste informatie komen. Er is een neiging om maximaal in te zetten op kwetsbare vluchtelingen maar dan kun je niet ook arbeidsmigranten toelaten, vinden sommigen. Er zijn tegenstrijdige belangen rond arbeidsmigranten en vluchtelingen.

Wat zijn de kansen en vergezichten die als gezamenlijke doelen kunnen dienen en die de verschillen kunnen helpen overbruggen?

Het vergezicht vestigt zich in het idee om niet meer bang te zijn voor verschillen. Laten we het daar  in onze eigen woonomgeving met elkaar over hebben, met de buren bijvoorbeeld. Laten we in gesprek met elkaar de beeldvorming rond de migratieproblemen doorbreken. Een idee van een geheel andere orde is  om een Engelstalig officieel erkend praktijk examen te initiëren voor jonge vluchtelingen die de Engelse taal sneller oppakken dan de Nederlandse. En: traditioneel leiderschap is niet het enige, juist met de activistische generaties van nu is er een grote kans voor een bottom-up beweging.

Je ziet het draagvlak niet, maar het is er wel

Het blijft een kwestie van een lange adem hebben, concludeert verbinder Eduard Nazarski, voormalig directeur van Amnesty International Nederland en nu actief in het Europese netwerk voor Migratie en Vluchtelingen. De realiteit blijft dat het probleem alleen maar groeit, mensen in nood te weinig hulp krijgen, dat de IND zijn problemen niet gaat kunnen oplossen en dat het migratiebeleid lijdt onder het taalgebruik van de leiders. Een dialoog tussen niet gelijkgestemden over angst en waarden is nodig en kansrijk. Je ziet het draagvlak niet, maar het is er wel. Er zijn zo veel initiatieven over het hele land, mensen zijn absoluut bereid om te helpen. Zoveel mooie lokale projecten die in stilte werken. Als we die kunnen verbinden, dan komt de dialoog op gang.