Blog Naema Tahir: Kerstmis kruipt weg
Worldconnector Naema Tahir is auteur van vele boeken en artikelen over de multiculturele samenleving, met een bijzondere belangstelling voor de mensenrechten van vrouwen in zowel moderne als traditionele gemeenschappen. Haar nieuwste boek Brieven in Urdu verscheen op 17 oktober bij Prometheus en is verkrijgbaar in de grotere boekwinkels of online. Hieronder volgt de meest recente column van Tahir die zij maandelijks schrijft voor het dagblad Trouw.
Deze column verscheen op 24 november in Trouw
Kerstmis komt er met rasse schreden aan. Enige tijd geleden kreeg ik een afgeschreven kinderboekje mee van de plaatselijke bibliotheek, getiteld ‘Het is Kerstmis’. Leuk, dacht ik, om aan mijn dochter voor te lezen. Maar bij kennisname van de inhoud sloeg alras de verbijstering toe. Het kerstverhaal wordt hier teruggebracht tot ene Maria die in een stal een naamloze baby krijgt en Jozef die daarop naar buiten loopt, hoera roept en zegt dat iedereen mag komen kijken, waarop de baby veel cadeautjes krijgt van alle anonieme bezoekers. Dat was het, echt waar.
Voor en achterin het boek staan vier kerstliedjes, waarvan de tekst volledig is geamputeerd. Bijvoorbeeld ‘Er is een kindje geboren, hoera! (2x), ‘t Ligt in een bedje bedekt met wat hooi (2x)’. Dat was het. Niks ”t Kwam op de aarde voor ons allemaal.’
Idem dito de andere liedjes. Elke verwijzing naar Jezus en het christendom is er categorisch uit geschrapt. Het boekje eindigt met: ‘Het is kerstmis. Kaj en Lizzie (de twee hoofdpersonen) versieren de ijstaart met kransjes van schuim en chocola. Nu gaan de sterretjes aan! roept Kaj. En de kaarsjes, zegt Lizzie. Vrolijk kerstfeest!’
Het is jammer allemaal. De makers van het boekje vinden het kerstverhaal in wezen niet meer van deze tijd. Een heilige die geboren wordt en onder de mensen leeft, het is te mal voor woorden, vinden ze vast. Maar helemaal opgeven en verzwijgen willen ze het verhaal ook weer niet. Dus seculariseren ze het. Met als onbedoeld gevolg dat er een volstrekt betekenisloze romp overblijft. Dat geldt evenzo voor hun bewerking van de kerstliedjes. De ziel is eruit gesloopt, maar we blijven Kerstmis vieren en kerstliedjes zingen hoor!
Welbeschouwd is het boekje bijna symbolisch voor de staat van de westerse cultuur. Die heeft afscheid genomen van zijn spirituele bronnen, maar kan ze toch nog niet helemaal loslaten. Wat resulteert is best triest. Kerstmis zonder Christus, Pasen zonder de kruisiging, Hemelvaart zonder de hemel, Pinksteren zonder de Heilige Geest.
Nee, dan de Franse revolutionairen van 1789. Die hebben in één klap het christendom afgeschaft en vervangen door de cultus van de rede, met een eigen feest, tempel en zelfs godin. Dat is lef hebben. Weg met dat oude bijgeloof, we vervangen het door iets nieuws en beters, moeten ze hebben gedacht. Daartoe zijn we kennelijk niet meer in staat. Net als de revolutionairen van toen, geloven de meeste mensen anno nu ook niet meer in de oude verhalen, maar we zijn niet mans genoeg er een streep door te halen en iets anders te vieren, waarin we wél geloven. Of helemaal niets meer te vieren.
En dus blijven we Kerstmis vieren, met kerststalletje onder de kerstboom, kerstdiner, en een cd met christmas carols. Veel mensen gaan zelfs in de kerstnacht of op Eerste Kerstdag nog naar een katholieke mis of protestantse dienst. Maar de bezieling is eruit en wat overblijft is vooral een vaag gevoel van leegte en verlies.
In wat voor tijd leven we? Het voelt aan als een overgangstijd. Het oude is teloorgegaan. Alleen de herinnering eraan bestaat nog en is ons dierbaar. Maar ook die zal binnenkort verdwenen zijn. En dan?
Wat resulteert is pathetisch: Kerstmis zonder Christus
