Als er gekozen wordt voor een stevige ambitie, kunnen economische ontwikkeling en toenemend welzijn hand in hand gaan.

Door #Worldconnectors: Herman Wijffels, Louise Vet, Herman Mulder, Tineke Lambooy, Erik Thijs Wedershoven, Jan van de Venis, Ilyes Machkor, Emma van der Steen,
Sander van ’t Foort en Veronique Swinkels

Vrijdag moet het Klimaatakkoord gesloten zijn. Nu het menens wordt, lijken kritische en sceptische geluiden te domineren. Niet alleen dreigen de milieuorganisaties uit het akkoord te stappen; ook horen we dat het akkoord onhaalbaar en onbetaalbaar is.

Deels worden terechte zorgen geuit, maar een stevig klimaatbeleid schept juist ook enorme kansen.

Wij zien een nationaal klimaatakkoord als een grote kans voor de Nederlandse samenleving, het bedrijfsleven en de wereld – mits we inderdaad echte stappen durven te nemen. Immers, transitie naar een koolstofarm energiesysteem noopt tot innovatie en nieuwe investeringen. Daarvoor is betrokkenheid – voor de lange termijn – nodig van politici, ambtenaren, bedrijven, financiers, maatschappelijke organisaties, ecologen, technici, ICT’ers, voedingsdeskundigen, economen, sociale wetenschappers, juristen, medici – kortom, de hele samenleving. Alleen zo kan in 2030 de CO2-uitstoot met 49 procent verminderd worden ten opzichte van 1990.
Dan krijgen we zicht op een Nederland met meer elektrische auto’s, lokaal geproduceerde energie van zon, wind en aardwarmte, schonere en gezondere lucht en meer groene infrastructuur en natuur. Kortom: nieuwe bedrijvigheid en werkgelegenheid voor een welvarender en gezonder Nederland.

Werelddoelen
Als we kiezen voor een stevige ambitie, kunnen we laten zien dat economische ontwikkeling en toenemend welzijn hand in hand kunnen gaan.

Het Klimaatakkoord zal ook de inzet versterken die Nederland in 2015 heeft afgegeven voor het behalen van de Sustainable Development Goals. Deze zeventien werelddoelen vormen de agenda voor een rechtvaardiger wereld, waarin het welzijn van mens en planeet centraal staat. Het behalen van deze doelen vergt wereldwijd investeringen oplopend tot 12 biljoen (!) dollar voor schoon drinkwater, schone energie, voedselproductie, aanpassing aan klimatologische onzekerheden, biodiversiteitsherstel, herbebossing en veel meer.
Een succesvol transitiebeleid in eigen land biedt voor de Nederlandse economie enorme kansen. Wij hopen dat Nederland zich zal scharen in het rijtje landen, zoals Canada en Zweden, die al een CO2-belasting hebben ingevoerd. Landen die vooraan staan en durven te handelen in het belang van een gezonde leefomgeving nu en voor toekomstige generaties. Laat daarom de toenemende druk van oude belangen niet ten koste gaan van de toekomstgerichte kwaliteit van de uitkomsten van het overleg aan de klimaattafels.

Herman Wijffels, Louise Vet, Herman Mulder, Tineke Lambooy, Erik Thijs Wedershoven, Jan van de Venis, Ilyes Machkor, Emma van der Steen, Sander van ’t Foort en Veronique Swinkels

Bron: Nederlands Dagblad

Foto: Marco Verbech, free use Flickr photo

Onze Worldconnectors zijn goed bezig, zeker volgens Trouw. Maar liefst vier leden bemachtigen een plek in de jaarlijkse Duurzame 100. Trouw presenteert dit jaar voor de tiende keer de ranglijst van de groenste denkers en doeners in Nederland. Louise Vet doet een uitzonderlijke prestatie en behaalt dit jaar zelfs de eerste plek. Daarnaast staan Worldconnectors Adriaan de Groot Ruiz, Anne-Marie Rakhorst en Thiëmo Heilbron op de lijst.

Nummer 1

Naam: Louise Vet
Functie: ecologe, directeur NIOO-KNAW
Categorie: natuur/ecologie
Geboortejaar: 1954

Het Deltaplan Biodiversiteit. Dat is de voornaamste reden voor de jury om ecologe Louise Vet de hoogste score toe te kennen. Dat plan is er nog niet, maar dat alle betrokken partijen – landbouw, natuur, banken, supermarkten, wetenschap – aan tafel zitten, is al een verdienste van formaat en voor een belangrijk deel te danken aan Vets vasthoudendheid. Het gezelschap heeft beloofd binnenkort met concrete plannen te komen die bij moeten dragen aan het herstel van de groene ruimte in Nederland.

En dat is heel hard nodig, vindt Vet. De teloorgang van het Nederlandse weidelandschap, de monocultuur in de landbouw, het verdwijnen van soorten in delen van Zuid-Limburg: het doet Vet allemaal pijn. “De Groene Revolutie, met de grote rol van kunstmest en bestrijdingsmiddelen, kan niet zo doorgaan”, zegt Vet in een interview met Trouw. “Boeren zitten in een fuik: ze zijn leningen aangegaan en moeten alsmaar meer produceren. Dat verdienmodel moet anders. En consumenten moeten gaan betalen voor de waarden waar we nu niet voor betalen, zoals de vogels, een gezonde bodem, schoon water.” Vets netwerk is enorm, ze zit in allerlei raden, heeft de minister van landbouw bij haar nieuwe landbouwvisie geadviseerd en is internationaal gelauwerd door de prestigieuze Britse ecologenclub.

Nummer 18

Naam: Adriaan de Groot Ruiz
Functie: directeur True Price
Categorie: financieel
Geboortejaar: 1983

Niet zo hoog geklasseerd als vorig jaar, toen hij nog op plek 7 stond, maar Adrian de Groot Ruiz komt toch in de top 20 met de sociale onderneming True Price. Het ‘eerlijk beprijzen’ van producten is de laatste jaren een trend in de Duurzame 100. Het is een taai proces waarin stap voor stap vooruitgang wordt geboekt. Zo richtte True Price zich samen met Fairtrade afgelopen jaar onder meer op de inkomens van cacaoboeren in Ivoorkust. Na onderzoek onder duizenden boeren bleken die veel te weinig te verdienen om fatsoenlijk te kunnen leven. Fairtrade gebruikt de berekeningen om een minimumprijs voor cacao te kunnen bepalen, een standaard voor de markt te zetten.

Voor Tony’s Chocolonely, producent van de populaire repen, berekende True Price wat hun boeren zouden moeten ontvangen voor een ‘leefbaar loon’. Tony’s betaalt het gat. Ook richtte De Groot Ruiz samen met ontwikkelingsorganisatie Hivos een Afrikaans platform op zodat Afrikaanse bedrijven ook ‘true pricing’ kunnen toepassen.

Nummer 86

Naam: Anne-Marie Rakhorst
Categorie: financieel
Functie: ondernemer en investeerder
Geboortejaar: 1967

De Duurzame 100 bestaat tien jaar, en al tien jaar lang staat Anne-Marie Rakhorst erin. Dat is een opmerkelijke prestatie, al schommelt ze wel wat heen en weer. In 2017 was Rakhorst goed voor de tiende plaats, dit keer zakte ze naar 86, wat haar meteen tot de grootste daler maakt. Stilgezeten heeft ze in ieder geval niet het afgelopen jaar. Zo was ze voorzitter van de Transitieagenda Consumptiegoederen dat de circulaire samenleving een stap dichterbij moet brengen en was ze druk om de 17 werelddoelen (sustainable developments goals) bekendheid te geven bij kinderen, onder andere via de door haar zelf gefinancierde ‘17doelendiejebewegen’-campagne.

Daarnaast probeert ze, via organisaties als de Human Cities Coalition en Slum Dwellers International het lot van de groeiende wereldbevolking in arme landen en sloppenwijken te verbeteren. Rakhorst is verder boegbeeld van ‘Brabant geeft Energie’, een beweging die de provincie op weg moet helpen in de energietransitie.

 Nummer 98

Naam: Thiëmo Heilbron
Categorie: bedrijfsleven
Functie: oprichter en directeur Fawaka
Geboortejaar: 1986

Het was een druk jaar voor Thiëmo Heilbron, die met zijn organisatie Fawaka kinderen en jongeren van alle etnische achtergronden en opleidingsniveaus wil inspireren tot duurzaamheid. Hij gaf daartoe gastcolleges op Pabo’s, maar zorgde er ook voor dat 700 basisscholieren in de drie grote steden lessen in duurzaamheid kregen. Met SOS Kinderdorpen gaat Fawaka in Indonesië een soortgelijk project doen. Heilbron nam deel aan diverse publieke debatten en was geregeld te horen en te zien in media.

Van die 700 basisscholieren is 70 procent afkomstig uit kansarme gezinnen. Dat is precies de doelgroep die Heilbron voor ogen heeft. Hij vindt namelijk dat de klimaatstrijd te elitair en te wit is. Heilbron is dan ook niet te beroerd om de thermometer in de Duurzame 100 te steken: is die wel divers genoeg? De jury plaatste hem dit keer op plaats 98. Lager dan vorig jaar (69), maar aardig in de buurt van 2016, toen hij op plaats 95 binnenkwam.

Om de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen van de VN (Global Goals of SDGs) te realiseren, is de inzet van Nederlandse gemeenten onmisbaar. In 2015 hebben bijna alle landen van de wereld – waaronder Nederland – zich gecommitteerd aan het behalen van deze doelstellingen in de periode 2015-2030. Via de campagne Gemeenten4GlobalGoals ondersteunt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) gemeenten bij het behalen van de doelstellingen. De VNG stimuleert dat zoveel mogelijk gemeenten de SDGs omarmen. Hoe doen zij dit? En wat hebben zij al bereikt? Stagiair Eveline Winkel sprak hierover met Worldconnector Peter Knip van VNG International en Valerie Mendes de Leon die actief betrokken is bij de Global Goals campagne van VNG.

Kunnen jullie wat meer vertellen over de Global Goals campagne?

Valerie: “Op dit moment nemen ongeveer 60 gemeenten deel aan onze campagne. Wij zien het aantal gemeenten die interesse hebben in deze campagne toenemen. De gemeenten kijken hoe zij de SDGs kunnen toepassen. Veel gemeenten vinden dit nog best lastig, maar iedere gemeente is dit op zijn eigen manier aan het ontdekken. Wij kijken wat gemeenten kunnen doen met de middelen die zij al hebben en hoe de SDGs daaraan gekoppeld kunnen worden.”

Peter voegt hieraan toe: “Dit is ook het grote verschil met de millenniumdoelen campagne van een aantal jaar geleden, waar uiteindelijk weinig door de gemeentelijke organisatie zelf gedaan werd. Tijdens de Global Goals campagne wordt er veel meer gekeken binnen de gemeentelijke mogelijkheden. Er wordt nu veel aandacht besteed aan de specifieke doelen waaraan een gemeente kan bijdragen, in plaats van dat ze bezig zijn met alle doelen tegelijk. Zo kan elke gemeente drie of vier kerndoelen kiezen om zich op te focussen, waardoor mooie resultaten gehaald kunnen worden. Een ander verschil met de millenniumdoelen is dat de SDGs veel meer spelen in elke gemeente, omdat ze iedereen aangaan.”

Peter benadrukt dat het veel moeite heeft gekost om ervoor te zorgen dat het lokale perspectief in de SDGs is opgenomen: “SDG 11 gaat over duurzame steden en dorpen. Wereldwijd hebben gemeenten voor dit doel gelobbyd. Er is een enorme inzet gepleegd door de internationale gemeentelijke koepelorganisatie United Cities and Local Governments (UCLG) om de ontwikkeling van steden meer onder de aandacht te brengen. In VN-kringen heeft een aantal belangrijke burgemeesters van grote steden in de wereld gepleit voor erkenning van het feit dat op het lokale niveau het verschil gemaakt moet worden. Dit is uiteindelijk verwerkt in doel 11.”

Wat wordt er in de gemeenten gedaan?

Valerie: “VNG herkent drie verschillende aanpakken in gemeenten. De eerste houdt in dat er actie wordt ondernomen via burgerplatforms. Deze platforms, bestaande uit actieve inwoners, organiseren bijvoorbeeld lezingen of evenementen over de SDGs. Ten tweede ondersteunen gemeenten initiatieven en brengen ze partijen bij elkaar om samen te werken aan de SDGs, zoals bij de schooldag van de duurzaamheid in Rheden. Als laatste kijken wij naar wat de gemeente zelf kan doen binnen het beleid. Hier zijn een aantal mooie voorbeelden van. Zo heeft de gemeente Utrecht een dashboard ontwikkeld om de voortgang te kunnen meten op de SDGs en hier vervolgens ook geïnformeerde beleidskeuzes in te kunnen maken en het gesprek aan te kunnen gaan met bedrijven en maatschappelijk middenveld. Haarlem heeft een nota geschreven en de doelen langs het eigen beleid gelegd. Oss is heel erg voortvarend bezig met de Global Goals. Zij hebben 100 indicatoren geformuleerd en gekeken hoe het beleid in Oss in lijn is met de SDGs. In de programmabegroting van Oss zijn de Global Goals bij ieder thema ondergebracht en als kader gebruikt. Een ander mooi voorbeeld is Juttersgeluk. Dit is een netwerk van kustgemeenten die met elkaar de SDGs hebben omarmd. Zij hebben mensen die minder snel op de arbeidsmarkt kunnen komen langs de gehele kust afval laten verzamelen.”

“Ook hebben we een matrix ontwikkeld met hierin het sociale en fysieke domein en wat gemeenten binnen deze domeinen kunnen doen met de SDGs, als een soort leidraad voor gemeenten. Hier staan echt concrete zaken in over hoe gemeenten hiermee aan de slag kunnen gaan.”

Wat kan er nog verbeteren?

Peter: “Wat ik echt jammer vind is dat er geen geld is vrijgemaakt om het belang van de SDG-agenda te promoten. Nederland heeft interessante afspraken gemaakt met andere nationale overheden en er is een ambitieuze agenda gekomen op wereldniveau. Er moeten meer middelen worden vrijgemaakt om  mensen hierin mee te krijgen. Vooralsnog is hier geen budget voor vrijgemaakt vanuit de overheid en ligt het initiatief bij een aantal vooruitstrevende organisaties.”

Daarnaast vindt Valerie dat de SDGs wel wat bekender mogen worden: “Heel veel mensen weten niet wat de SDGs zijn. De overheid kan een belangrijke rol spelen om dit te verbeteren. De doelen worden bijvoorbeeld niet in het regeerakkoord genoemd.  Het zou een heel mooi voorbeeld zijn voor gemeenten als de regering de SDGs meer zou gebruiken. Hier is een grote vertaalslag voor nodig.”

Peter hoopt ook dat meer lokale politici de SDG-agenda zullen omarmen: “Het zou mooi zijn als meer gemeenten deze internationale agenda zouden aangrijpen om stappen te zetten richting duurzaamheid die verder gaan dan het landelijk beleid, want Nederland loopt op diverse terreinen achter ten aanzien van het behalen van de SDG afspraken”.  ”

Wat hopen jullie in 2018 te bereiken?

Peter: “Ik hoop dat de toenemende belangstelling voor onze campagne zich omzet naar een sterke groei van het aantal gemeenten dat meedoet. Het zou mooi zijn als we naar de 100 of zelfs 200 deelnemende gemeenten gaan. Ik ben benieuwd hoe de nieuw gekozen gemeenteraden de SDGs gaan oppakken. Verder willen we, nu na de verkiezingen veel nieuwe raadsleden zijn geïnstalleerd, hen uitnodigen meer met de Global Goals te doen. Hiervoor hebben wij een online raadgever gemaakt die raadsleden hierbij kan helpen. Inmiddels hebben inderdaad meer gemeenten de Global Goals opgenomen in hun collegeakkoorden, wat een veelbelovende stap vooruit is.”

Als je wordt voorgeworpen dat je van de Groene Kerk bent, berg je dan maar. Niet als je bezig bent je kerkgenootschap te verduurzamen, wel als je de wereld wilt verbeteren. Dan regent het verwensingen: je bent een Zeloot die een einde wil maken aan alle levensplezier: vlees eten, sigaretten roken, betaalbare (mantel)pakken dragen, autorijden, naar vakantiebestemmingen vliegen.

Gelukkig is de Onderwijsraad de slachtoffers van deze hetze te hulp gekomen. Het is een vergissing om duurzaamheid een geloof of levensovertuiging te noemen. Daardoor kan duurzaamheid volgens de Raad ook niet als richting in het voortgezet onderwijs erkend worden, zoals de Stichting voor Duurzaam Onderwijs: O3-Nederland had gevraagd bij de Minister van OCW.

Het negatieve advies van de Onderwijsraad is niet zo verrassend als je van de brede duurzaamheidsdefinitie van Brundtland uit 1987 uitgaat. Die definitie spreekt van een ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen. De Raad haalt de SDGs hier zelfs expliciet bij. Inderdaad, dan is het geen levensbeschouwing, dan is het de openbare school.

Maar ook het nastreven van duurzaamheid in de smalle betekenis (groen, planeet, ecologie, milieu, fysieke leefomgeving) is volgens de Onderwijsraad geen levensbeschouwing te noemen: niet voldoende onderscheidend, niet één beweging. Misschien lukt het alleen als een echt radicale Groene Kerk wordt opgericht en vraagt eigen scholen te mogen oprichten. Maar dat kets vast af op het vereiste dat het één breed in de Nederlandse samenleving verankerde beweging moet zijn.

Geen aparte scholen voor duurzame ontwikkeling dus. Moeten de huidige scholen dan geen aandacht aan duurzame ontwikkeling schenken? De Onderwijsraad zegt een paar keer uitdrukkelijk en veelbetekenend dat die vraag niet aan de orde is, maar noemt toch wel wat voorbeelden van bestaande duurzame schoolse activiteiten. In opdracht van vier ministeries onderzocht Het Groene Brein dit veld in 2015, trof een sterke versnippering aan en deed de aanbeveling meer in een coalitie te institutionaliseren en regisseren.

In 2017 was de Coöperatie Leren voor Morgen een feit: leren voor duurzame ontwikkeling, binnen en buiten het onderwijssysteem, van peuter tot professional. De verbinding aan SDG 4 was eenvoudig te maken, met name subdoel 4.7: alle leerlingen verwerven kennis en vaardigheden om duurzame ontwikkeling te bevorderen, waarbij ook mensenrechten, geweldloosheid, wereldburgerschap, culturele diversiteit en de bijdrage van de cultuur de revue passeren. Het nieuwe kabinet maakte OCW primair verantwoordelijk.

Het is duidelijk. Er is geen Groene Kerk die vraagt hoe het zit met vlees, roken, kleren, auto’s en vliegen. Het zijn onze kinderen.

Dit artikel verscheen eerder op SDG Nederland, hét platform over de SDGs.

Foto: It’s Human Rights Day for Them, Too. United Nations Photo. Gebruikt onder CC BY-NC-ND 2.0.