SDG 16 Beyond Corona 

Nog voor de coronacrisis vroeg Ilyes Machkor, coördinator van Worldconnectors, mij wat ik vond van ons netwerk van Worldconnectors. Ik deelde met hem mijn enthousiasme maar ook mijn zorg dat de als acopalytisch geduide klimaatverandering en de urgentie van klimaatmaatregelen, de aandacht voor vrede, welvaartsdeling en goed bestuur te veel overschaduwden. Wellicht is mij daarom de eer te beurt gevallen deze gesproken column over SDG-doel te verzorgen.

Verbinding is hèt sleutelwoord om vrede te bewerkstelligen.

Het komt mij voor dat in deze tijd van confrontatie, groeiende tegenstellingen en toenemende eenzaamheid ‘verbinders’ hard nodig zijn. Verbinding is hèt sleutelwoord om vrede te bewerkstelligen. Zonder verbinding tussen overheid en burger geen toegang tot recht en geen sterke instituties. Verbinding is het hart van doel 16 dat luidt: “Bevorder vreedzame en inclusieve samenlevingen met het oog op duurzame ontwikkeling, verzeker toegang tot justitie voor iedereen en creëer op alle niveaus doeltreffende, verantwoordelijke en open instellingen.”.

Met 7 punten zet ik deze ambitieuze in zekere zin overkoepelende doelstelling in de schijnwerper:

1. Doel 16 is zowel doel als voorwaarde. De wereld moet vreedzamer, rechtvaardiger èn inclusiever worden. Maar de andere duurzaamheidsdoelen vallen niet te bereiken als we onveiligheid en conflict, ongelijke toegang tot recht en slecht bestuur niet weten weg te nemen.

2. Voelt u met mij het historisch gewicht van doel 16? Vrede was uiteraard al eerder door de verenigde naties als doel benoemd hoewel het binnen de VN altijd een wat noodlijdend bestaan leidt en in de Millennium Development Goals nog geheel ontbrak. Het is echter de allereerste keer dat de internationale gemeenschap een gezamenlijke visie formuleerde op de noodzaak van effectieve, verantwoordelijke en inclusieve instituties voor duurzame ontwikkeling. Er was veel verzet, onder andere van Rusland en China (geen inmenging in binnenlandse aangelegenheden) tegen deze formulering maar opvallend genoeg gaven de Afrikaanse landen de positieve doorslag om het concept van good governance te omarmen.

3. Goed bestuur mag dan uiteindelijk als cruciaal doel zijn benoemd, het krijgt van veel nationale overheden niet de aandacht die het verdient. Lokale en regionale overheden, vrijwel overal dé overheidslaag die verantwoordelijk is voor het bieden van basisdienstverlening aan inwoners zoals afvalmanagement, transport, huisvesting, sanitatie en steun aan de meest kwetsbaren, krijgen structureel onvoldoende financiën en bevoegdheden om dit naar behoren te doen. In het Nederlands ontwikkelingsbeleid is de aandacht voor goed bestuur geruisloos gedegradeerd tot een slap dwarsdoorsnijdend thema dat ook in de Tweede Kamer weinig aandacht krijgt (hoewel Minister Kaag er oog voor heeft!).

4. Deze column moet u niet somber maken maar inspireren. Toch kan ik er niet onderuit u te wijzen op het feit dat vijf jaar na vaststelling van de SDG’s, de Global Peace Index 2020 concludeert: “De wereldwijde vreedzaamheid is er het afgelopen jaar op achteruitgegaan. Dit is de vierde keer in de afgelopen vijf jaar dat de wereld een daling kent van vreedzaamheid”.”

5. De Covid-19 pandemie doet het bereiken van SDG-16, en de andere SDG’s, geen goed. De economische gevolgen ervan dreigen een enorme impact te hebben op onze samenlevingen. Landen die reeds instabiel zijn en waar spanningen zijn, komen verder onder druk te staan. Data komen binnen dat de crisis leidt tot meer huiselijk geweld tegen vrouwen en meisjes, tot groeiende ongelijkheid, tot meer haatspeech en meer geweld tegen migranten en minderheden. Op bestuurlijk terrein nemen we duidelijk tendensen waar van recentralisatie, het indammen van oppositie en naarmate de crisis langer duurt een verlies aan legitimatie van de overheid.

6. Niettemin een lichtpunt. In de afgelopen maanden volgde ik een serie ‘live learning experiences’ die onze wereldorganisatie van lokale en regionale overheden, United Cities and Local Governments (UCLG) -die overigens stelt dat in al haar gremia en delegaties minimaal 1 op de 3 bestuurders vrouw moet zijn- organiseerde met burgemeesters en ambtenaren van zo’n 100 verschillende steden in de wereld over hun ervaringen met Covid-19. Je zou het wellicht niet verwachten in ons land met groepen als ‘Viruswaarzin’ en 17 miljoen uiteenlopende meningen over de maatregelen ter bestrijding van het virus, maar de rode draad in de online gesprekken bestond uit vele voorbeelden van groeiende gemeenschapszin. Gewone burgers komen in actie voor wie het moeilijk hebben, doen donaties, buren doen boodschappen voor elkaar en vangen elkaars kinderen op. Veel burgemeesters benadrukten dat ze op deze nieuwe gemeenschapszin kunnen en willen bouwen aan een vernieuwd sociaal contract gebaseerd op mensenrechten, diversiteit en samenwerking.

7. En dan nog een lichtpunt. Twee vredesinitiatieven in mijn omgeving die u en mij hoop geven. U weet dat 9 op de 10 situaties van dodelijk geweld plaatsvinden buiten directe oorlogssituaties op locaties die als min of meer vreedzaam te boek staan. “Peace in our cities SDG16 + action pledge” is een initiatief van steden en vredesorganisaties om urbaan geweld te reduceren (www.pluspeace.org/peace-in-our-cities).

Tot slot een tweede initiatief dat ik erg leuk vind om juist hier te noemen omdat de meeluisterende Jan Pronk en ons netwerk van Worldconnectors daarin een grote rol speelden. In 2008 organiseerde de VNG samen met UCLG het eerste -tweedaagse- wereldcongres over ‘City Diplomacy’, de bijdrage van gemeenten aan vrede, met als dagvoorzitter en facilitator Jan Pronk. Ruim 300 gemeentelijke deelnemers uit meer dan 50 landen deden aanbevelingen waaronder het instellen van een internationale vredesprijs voor gemeenten die zich op bijzondere wijze voor vrede hadden ingespannen. Pas in 2016 konden we dit realiseren, met name doordat in dit netwerk werd geadviseerd het Nederlands V-Fonds (voor Vrede, Vrijheid en Veteranen) te benaderen voor mede-financiering. En dat kwam. Afgelopen najaar tijdens het grote driejaarlijkse UCLG Wereldcongres in Durban met 4000 deelnemers keerden we de prijs voor de 2^e keer uit. De kleine gemeente Arsal in Libanon viel de eer te beurt. Vanwege haar inzet om grote aantallen vluchtelingen uit Syrië op te vangen èn om via een intensief participatief proces van dialoog de grote spanningen tussen de Syriërs onderling als tussen de vluchtelingen en de eigen gemeenschap te bespreken en beheersbaar te maken. Overweldigd door de aandacht van burgemeesters uit de hele wereld voor zijn gemeenschap stond de burgemeester van Arsal daar in tranen. Drie burgemeesters uit Nederland, van VVD, CDA en PvdA huize en mijn collega’s en ik stonden daar eveneens in tranen. Over verbinding gesproken.