Case clinic: van ego naar eco

Vrijdag 12 mei kwamen een aantal Worldconnectors bijeen op het KIT voor de case clinic Ego2Eco, geïnitieerd en gegeven door Lavinia Warnars. Het doel van de case clinic is in kaart brengen wat eco leiderschap betekent in theorie en praktijk, en in kaart brengen hoe we leiders daartoe bewegen vanuit de ego naar eco gedachte. Lavinia begint met een korte introductie over het thema. 

De pragmatische vertaling van de ethische principes van het Earth Charter is leven binnen sociale en ecologische grenzen, binnen de donut economie. Deze grenzen zijn bepaald door wetenschappers, zoals Kate Raworth, en door de natuur en maatschappij zelf. Het leven binnen de donut economie vereist een systematische verschuiving. Eco leiderschap omvat de persoonlijke, psychologische en leiderschapsverandering nodig om deze systemische visie te bewerkstelligen.  

De Ego2Eco-beweging zet zich in voor de verschuiving van ‘meer willen van alles’ naar ‘meer doen voor allen’. Het gaat om ‘zijn’ en ‘wij’ en niet om ‘hebben’ en alleen maar ‘ik’. De verbinding zoeken met elkaar, onze omgeving, al het leven om ons heen en het landschap waarin we te gast zijn staat centraal binnen de beweging. Ego2Eco leiderschap gaat van ontkenning, angst en boosheid, naar eco-empowerment en volwassenheid. Het werkt zo toe naar een regeneratieve samenleving voor mens en natuur. 

Voorbeelden van eco leiders zijn Esther Ouwehand, Herman Wijffels en Paul Polman. Zij willen niet alleen de toekomst voor onszelf en de planeet waarborgen, maar ook onze economie en maatschappij als geheel. Ze verplaatsen zich in toekomstige generaties, inclusief non-menselijke soorten.  

Naar aanleiding van de introductie komen een aantal vragen en opmerkingen vanuit de aanwezigen. 

• Hoe past een circulaire werkwijze binnen ego naar eco, past dit binnen de planetary boundaries? 

Alles wat we gebruiken komt uit de natuur, je verbruikt meer energie dan je eigenlijk weet. Het is onvermijdelijk dat de mens die veel gebruikt naar minder moet, het is een dynamisch proces waarin er een constante verbetering plaatsvindt.  

• Het huidige systeem faciliteert ego leiderschap. Zorgt de verandering van ego naar eco ook voor een systeemverandering of moet het systeem eerst veranderen voordat ego naar eco kan plaatsvinden?  

Als veel leiders een ego naar eco verandering doormaken kan het systeem veranderen. Eco leiderschap in een systeem zetten wat inherent aan ego is zal niet werken. Het is een kracht van leiders om het systeem te veranderen, het huidige systeem is immers opgezet door de mens. Dit zijn niet per se alleen klassieke leiders, zoals ceo’s. Pioniers kunnen vanuit voorbeeldfuncties heel veel verandering meebrengen. 

Na de introductie over Ego2Eco leiderschap gaat de groep uiteen om een aantal van de onderstaande vragen te bespreken, om vervolgens uitkomsten en gedachtes te delen bij de plenaire terugkoppeling. 

• Wat is een eco leider? 
• Hoe word je een eco leider? 
• Hoe zien jullie het ego naar eco transitiepad voor je? 
• Wat is jullie feedback op het model?
• Hoe faciliteren we de transitie van ego naar eco bij huidige en toekomstige leiders?
• Welke obstakels zullen we tegenkomen? En welke oplossingen? 

Er wordt gesproken over wat een eco leider is. Eco leiderschap is situationeel, terwijl ego leiderschap een functie bedraagt. In verschillende situaties zal de leiderschapsrol anders zijn. De verschillende krachten van een gemeenschap kunnen hier gebruikt worden. Verder draait eco leiderschap om het dienstbaar zijn aan een gemeenschap. Anders dan een ego systeem, dat de welvaart van een deel van de mensen dient, dient een eco systeem het welzijn. Deze systemen zijn niet verenigbaar, omdat de één uitgaat van concurrentie en de ander van samenwerking. Verder is het nodig dat de perceptie van leiders verandert. In het huidige systeem wordt een ego leider als een sterk iemand gezien, in deze perceptie zit een vorm van beloning. Een dienstbare eco leider is niet minder sterk, maar onze beeldvorming moet hiervoor veranderen.  

Het transitiepad is een veel besproken onderwerp binnen de break-out groepen. Het ego naar eco transitiepad zal kunnen plaatsvinden als mensen in de samenleving opstaan en anderen meenemen. Hier zal doorzettingsvermogen voor nodig zijn. Er wordt opgemerkt dat er een verschil is tussen een leider en een baas. Misschien dat bazen afgeschaft moeten worden, dit zal de mogelijkheid bieden voor meer mensen om verantwoordelijkheden te nemen. 

Een andere gedachte die gedeeld wordt is dat natuur is erg belangrijk in het transitiepad. Ieder moet verantwoordelijkheid nemen voor de natuur. Zweden wordt als voorbeeld gegeven, waar iedereen recht heeft op de natuur en iedereen dus verantwoordelijkheid draagt. Er wordt gedeeld dat iedereen een toekomstig leider is/kan zijn, dit hoeft dus niet afgebakend te worden naar formeel leiderschap. De vraag is of het nodig is om energie te stoppen in huidige leiders, of dat dit verspilde energie is, energie die ook gestopt kan worden in het krijgen van andere mensen op belangrijke plekken. Voor de transitie is het van belang dat de dialoog wordt aangegaan, openstaan voor iedereen is cruciaal. Lokaal leiderschap en initiatieven hebben een belangrijke invloed, maar eco leiderschap hoeft niet alleen lokaal. 

Daarnaast moeten voor de transitie initiatieven die ontstaan binnen gemeenschappen versterkt worden. Ondernemers focussen nu op meer, sneller, groter etc. aangezien dit ook is wat beloond wordt binnen het huidige (belasting)systeem. Het ondernemingsrisico om eco leider te zijn moet kleiner zijn. Een idee wat naar voren komt is belastingvoordeel voor de rijken als ze geld stoppen in fondsen die gebruikt kunnen worden voor duurzame initiatieven. Daarnaast moet natuurlijk wél belasting worden geheven op de welvaart van de allerrijkste om op die manier het ego-leiderschap te stremmen. 

Verder zal wetgeving nodig zijn voor de transitie, bijvoorbeeld met betrekking tot maximale inkomsten. Ook komt transitie voort uit het verhaal wat verteld wordt. Earth Charter Stories worden als voorbeeld genoemd als verhaal dat verteld kan worden: dit zijn verhalen die gekoppeld zijn aan de principes van het Earth Charter.  

Het wordt opgemerkt dat openheid van belang is binnen het eco systeem. Deel van het eco systeem uitmaken betekent agenderen wat je fout ziet gaan, mensen benaderen, vragen stellen als je ondersteuning nodig hebt en verantwoordelijkheid nemen voor het systeem. 

Het gesprek wordt afgerond met een mooi voorbeeld hoe een volksbeweging zonder ego leiders een verschil heeft kunnen maken, namelijk de anti-kernwapendemonstraties van de jaren 80. Er wordt geuit dat we niet zo machteloos zijn als we soms denken; samen kunnen we het verschil maken.