In deze Dialoog staan centraal: SDG 10 (ongelijkheid verminderen) en SDG 15 (leven op het land). Tijdens deze vierde Dialoog op Dinsdag worden we geïnspireerd door Roel van den Sigtenhorst en Willem Ferwerda. Jan van de Venis luistert mee en reflecteert aan het eind van de dialoog vanuit het perspectief van toekomstige generaties.
Moderators: Alide Roerink (Earth Charter) en Veronique Swinkels (Worldconnectors)
Welke werelden willen wij met elkaar verbinden? Jong en oud, natuur en samenleving, toekomst en nu, luid en stil, ecologen en financiers en internationale gemeenschappen. .
Estafette
Bij de vorige (en 3e) Dialoog op Dinsdag op 23 juni 2020 stonden SDG 9 (industrie, innovatie en infrastructuur) en SDG 11 (duurzame steden en gemeenschappen) centraal. De punten die er uit de vorige dialoog op dinsdag uitsprongen:
- We hebben een integrale visie op steden nodig. Steden die de crisis
veerkrachtig, inclusief en duurzaam het hoofd bieden, kunnen dat alleen met de
mens en commons als uitgangspunt.
- We hebben allemaal de opdracht om te vernieuwen. De natuur doet dat
ook iedere keer weer.
- Radicaal samenwerken vraagt om andere vaardigheden en uitgangspunten,
anders blijven we stilstaan bij financiële uitganspunten die ons niet verder
brengen.
- Nederland loopt wereldwijd achter als het aankomt op veel SDGs. Er
wordt groen gepraat maar niet gehandeld. De maatschappij is er klaar voor, maar
de Nederlandse toolbox ontbreekt nog. Daarom blijven de principes zweven.
Jade Peters legt de verbinding met het Earth Charter
SDG 10 gaat over het verminderen van ongelijkheid. Mensen die het minder hebben, groeien minder mee met de mensen die al veel hebben. Wie nemen we mee in het verminderen van ongelijkheid? Komt overeen met Earth Charter principe 3. Earth Charter schrijft: “Maak een einde aan armoede”. En niet: “Verminder ongelijkheid”. SDG 15 is het leven op land en duurzaam gebruik maken van ecosystemen. Vanuit het Earth Charter is dit principe 1: respecteer het leven op Aarde. Dit gaat over ecologische veerkracht en het behoud van de biodiversiteit. Het beschermen, herstellen en bevorderen van het duurzaam gebruik van het ecosysteem. Het voorkomen van ontbossing, bevorderen van biodiversiteit.
Roel van den Sigtenhorst– Afdelingshoofd OBA (verantwoordelijk
voor ‘Het Huis van Alle Talen’), eigenaar Sigtenhorst
Consultancy en bestuurslid bij de hiphopschool Solid Ground Movement
Als wij een probleem elders willen verhelpen, is het in mijn optiek zaak dat wij het op dit punt zelf goed op orde hebben, of op z’n minst een diep begrip van de onderliggende vraagstukken. Kansenongelijkheid (in Nederland) kent veel verschillende vormen. Enkele voorbeelden daarvan zijn:
• Politiek:
Op dit moment telt het parlement 0 zwarte volksvertegenwoordigers en slechts
een handje vol volksvertegenwoordigers met een andere of dubbele culturele
achtergrond. Deze ondervertegenwoordiging zien we tevens in de lokale politiek.
• Bedrijfsleven:
Systematische ondervertegenwoordiging van mensen met een andere culturele
achtergrond in de top van het bedrijfsleven. Zowel in management als
bestuursfuncties.
• Media:
Gebrek aan representatie en vertegenwoordiging van mensen met een andere culturele
achtergrond in zowel het aanbod, alsmede de redacties, management en
bestuursfuncties van (traditionele) media en omroepen.
• Kunst
& Cultuur: Gebrek aan representatie en vertegenwoordiging van mensen met
een andere culturele achtergrond in zowel het aanbod, alsmede management en
bestuur van culturele instellingen, musea, theaters, podia, literatuur en
kunstinstellingen.
• Onderwijs:
Eenzijdige narratieve omtrent ons koloniale verleden, slavernijverleden en onze
geschiedenis van arbeidsmigratie. Tevens een gebrek aan representatie van
culturele diversiteit in de top van het onderwijs.
Hoewel de uitdagingen groot zijn en al heel lang aanwezig zijn, ben ik ervan overtuigd dat wij kansenongelijkheid op basis van culturele achtergrond structureel kunnen verminderen. Het collectieve bewustzijn over deze onderwerpen groeit snel, mede ingegeven door de grotere (digitale) verbondenheid en constante communicatie via het internet, alsmede protestbewegingen als Black Lives Matter. Enkele van de meest fundamentele voorwaarden zijn in mijn optiek:
• Contact,
dialoog tussen mensen van verschillende culturen, generaties, religies, sociale
en politieke netwerken of standpunten.
• Erkenning van gedeelde geschiedenis,
nieuwe perspectieven op deze geschiedenis.
• Meer
kennis over de achtergrond, beweegredenen en ervaringen (gevoelens) en
intrinsieke motivatie van de ander.
• Representatie
van culturele diversiteit, goede voorbeelden, rolmodellen, sleutelfiguren (in
diverse sectoren en (top)functies.
• Ontwikkeling van een collectieve
visie omtrent inclusie, op basis van gedeelde waarden.
• Inspraak
van en voor mensen met een cultureel diverse achtergrond binnen de systemen die
we inclusiever wensen te maken.
Daarnaast
is het mijn overtuiging dat we het bestaande systeem fundamenteel anders zouden
moeten inrichten om duurzame verandering teweeg te brengen. De sleutel ligt
hierbij in mijn optiek in een combinatie van ‘ruimte maken’ voor inspraak en
representatie van buitenaf op alle lagen. Naast het herinrichten van onze
systemen moeten we actief op zoek gaan naar (informele) organisaties en
sleutelfiguren die culturele gemeenschappen vertegenwoordigen, kennen en
vertrouwen genieten binnen die gemeenschappen.
Tot slot
draag ik graag een praktisch voorbeeld aan van hoe dit vorm zou kunnen krijgen,
in dit geval op stedelijk en lokaal niveau in de publieke sector. De afgelopen
anderhalf jaar heb ik met de Openbare Bibliotheek Amsterdam gewerkt aan het
Huis van Alle Talen. Een co-creatief concept waarbij organisaties en
sleutelfiguren uit verschillende culturele gemeenschappen eigenaarschap krijgen
over het culturele aanbod in de stad. Door vanuit een dienstbare, faciliterende
houding samenwerkingen aan te gaan met organisaties die kennis, netwerken en
activerend vermogen hebben binnen culturele gemeenschappen ontwikkelen we nieuw
cultureel en educatief aanbod.
Wat de
afgelopen maanden mij geleerd hebben, is dat wij hier allemaal een rol in
hebben. Als we de Nederlandse (of globale) samenleving inclusiever en
gelijkwaardiger willen maken. En kansen op een mooie toekomst voor iedereen zo
groot mogelijk willen maken, moeten we beginnen met reflectie op onze eigen
gedragingen, gewoonten, structuren en systemen. Als individu en als
organisaties. Dus vraag jezelf af: Wat
is mijn rol? Waar zitten mijn blinde vlekken? En wat kan ik doen om het
collectief gelijkwaardiger te maken?
Lees de
hele blog van Roel van den Sigtenhorst op worldconnectors.nl (linkje) en bekijk zijn presentatie hier
(linkje).
Willem Ferwerda – Ecoloog, natuurbeschermer en directeur
van Commonland
De
coronacrisis heeft ons laten zien dat mensen de gemeenschap en de natuur als de
meest waardevolle zaken zien die ons verbinden en inspireren. Dat geldt zowel
voor mensen in rijke als in arme landen. In veel landen heeft de crisis dan ook
geleid tot een grotere waardering voor de omgeving, het dorp en lokale
producten. Mensen trokken zich terug op het platteland. Mijn stelling is dat in
de hectare alles samen komt: onze economie, ons voedsel, onze gezondheid en
uiteindelijk ook onze gemeenschap. En die hectare is weer onderdeel van een
groter ecosysteem: een unieke verbinding waarin flora en fauna
(biodiversiteit), water en de bodem samen een eenheid vormen. Ecosystemen en de
diensten en producten die eruit voortkomen zijn nog steeds basis van elke
economie. De afgelopen eeuwen hebben we een model opgebouwd dat ecosystemen
grootschalig is gaan uitputten. De grootste uitdaging van deze tijd is (meer
nog dan ongelijkheid en klimaat) is het behouden en duurzaam beheren van de
mondiale ecosystemen waarin productie van voedsel en productie en behoud van
biodiversiteit samengaan. Hierin komen in feite alle SDGs samen. De wereld
lijkt nu wakker te worden: bedrijven en overheden zeggen in te gaan zetten op
‘Nature Based Solutions’, een verzamelwoord om veel meer samen te werken met de
natuur i.p.v. tegen de natuur. Maar hoe doe je dat? Er wordt gesproken over
massaal bomen planten om CO2 af te vangen, over regeneratieve of kringloop
landbouw, gezond eten, klimaat… Men zoekt naarstig naar investeringen, het moet
snel, groot en tevens financiële return geven, want dat is duurzaam. Maar hoe
doe je dat, op een landschapsschaal of beter gezegd ecosysteemschaal? Mijn
stelling is dat een noodzakelijke holistische aanpak ontbreekt. En inmiddels
hebben we daarmee ervaring. Ik zal het model wat we hebben opgezet van “4
Returns (vier waarden), 3 Zones, 20 Years” kort toelichten. Gedegradeerd land
leidt tot vier nadelen:
- Een verlies van hoop
- Een verlies van veiligheid en werk
- Een verlies van biodiversiteit, bodem en water
- Een verlies van economische activiteiten
4 returns. Landherstel leidt tot vier waarden:
- Inspiratie
- Sociaal kapitaal
- Natuurlijk kapitaal
- Financieel kapitaal
3 zones. De eerste zone is de economische zone.
Hier wonen en werken mensen, is er een monocultuur en een focus op zo snel
mogelijke productie. De tweede zone is de combined zone en de derde zone is de
natuurlijke zone: natuurgebied.
Er is weinig
grootschalige natuurlijke zone maar wel veel gecombineerde zone. En dat is de
zone waar de magie kan plaatsvinden in grote landschappen. Een belangrijke
factor bij deze aanpak is tijd. Stop met projectdenken, dat is
destructief voor dit soort zaken. Deze aanpak stoelt op de Theory U: een
methode om samen een co-creatieproces aan te gaan dat je zelf formuleert.
Boerenleiders en gemeenten worden bij elkaar gebracht en denken na over wat
voor landschap zij voor ogen hebben. In 2013 ben ik daarmee begonnen met Commonland.
Bij elk landschap heb je verschillende soorten geldstromen, maar het transformatieve
deel is de kern.
- Kijk naar gebieden waar je wilt werken
- Creëer een gemeenschappelijke visie
- Kunnen landeigenaren, grootgrondbezitters en overheden met elkaar om
de tafel zitten om te kijken hoe het werkt op kaartniveau?
- Waar kan je een ander soort business opzetten?
- Hoe kun je het financieren?
Mijn eerste
stelling is dat het investeren in transformatieprocessen van mensen in gebieden
een noodzakelijke voorwaarde is om in duurzaam landschapsherstel te kunnen
investeren. Mijn tweede stelling is dat het investeren in
transformatieprocessen van mensen in gebieden een noodzakelijke voorwaarde is
om in duurzaam landschapsherstel te kunnen investeren.
Lees ook
het artikel The EU Green Deal requires a Landscape
Approach van Willem
Ferwerda in Medium.
Vraag:
waarom focus je je op de combined zone?
Als je die
combined zone niet hebt, krijg je een verstedelijking, met slechts een paar
beschermde gebieden. Het platteland is cultuur. Het platteland is nodig voor de
diensten die daaruit voortkomen. Het weghalen van de gecombineerde zone is een technische
oplossing van mensen die uit de stad komen. Het is een IT-oplossing, die
virtueel is, maar niet kan.
Pas op voor
een focus op regenerative agriculture
We moeten
oppassen dat grote bedrijven nu weer achter regenerative agriculture
achterlopen. Maar we hebben een holistische kijk nodig. Regeneratieve landbouw
is daar slechts een onderdeel van.
Breakoutgroep 1: Investeren in transformatieprocessen van mensen in
gebieden is een noodzakelijke voorwaarde is om in duurzaam landschapsherstel te
kunnen investeren.
In de kleine groep leven een aantal
brandende vragen over situaties rond concrete gebieden waarbij deelnemers zelf
betrokken zijn, w.o. bescherming van Yasuni in Ecuador en Nationaal Park Texel.
Willem geeft aan dat pogingen voor natuurbeheer vaak stranden doordat er
onvoldoende is geïnvesteerd in de ontwikkeling van een gezamenlijke visie op
het landschap, waarbij alle stakeholders betrokken zijn vanaf het begin. Pas
dan kan je op zoek gaan naar alternatieve business modellen. Het opzetten van
‘landscape partnerships’ is een belangrijke sleutel voor succes. Een probleem
is dat investeerders in de regel op zoek zijn naar succesvolle projecten, maar
niet bereid zijn in een voorstadium te investeren in een landschap partnerschap.
Niemand wil ‘transformatiegeld’ betalen. In Ecuador bleek de bescherming van
Yasuni een politieke actie, die niet werd doorgezet. Er zijn voorbeelden van
gebiedsontwikkeling waarin landbouw en natuurbeheer elkaar niet tegenwerken,
juist goed samengaan. Dat is ook de inzet van de samenwerking onder de titel WIJ-land, waarbij Commonland betrokken is. Boeren gaan een beweging
creëren en naar een zoneringsaanpak. Ook het innovatielab “Voor de Oogst van
Morgen” is een goed voorbeeld, waar nu ook
regiolabs uit voortkomen. Het gaat om de ecologie van het systeem, en boeren
hebben daar niet vanzelf inzicht in die goed te ‘lezen’ en begrijpen. De vraag
is gesteld of het toekennen van rechten aan natuurgebieden, zoals aan de
Waddenzee of een rivier, kan helpen bij het beschermen van de natuur. Willem
geeft hierop een positief antwoord, het zou kunnen helpen, maar is nog niet
gebeurd. Willem ziet goede mogelijkheden dat rechtszaken gewonnen kunnen worden
wanneer bijvoorbeeld de rechten van een rivier worden geschonden.
Vanuit het idee van de ‘commons’ – de
bodem, de lucht en water zijn publieke goederen – wordt nu gedacht over rechten
van de bodem, en de bodem een stem geven.
Breakoutgroep
2: Als wij kansenongelijkheid (in Nederland of elders) fundamenteel willen
aanpakken, moeten wij onze instituten en machtsstructuren radicaal omgooien. En
deze voorzien van een integrale visie omtrent inclusie, gericht op het
vergroten van inspraak en representatie van kansarmen en minderheden.
De
discussie gaat met name over de strategische implicaties van de stelling, met vragen
als: Wie (en wie zijn dan ‘zij’?) zijn ‘wij’?, Wat is dan onze veranderstrategie?
Werken we binnen of buiten het bestaande systeem?. Roel blijft achter zijn
stelling staan met een pleidooi voor radicaliteit. Andere
stemmen
gaan uit van een meer geleidelijke strategie: het gaat om inclusie in de praktijk
met concrete activiteiten, die kunnen worden opgeschaald. Somya wijst op het
belang van systemische verandering in het onderwijs en bedrijfsleven, waar
‘empowerment’ concreet moet worden, maar stuit op gebrek aan geld, aan
urgentie, aan concrete actie en het gemis van een heldere rol van de
overheid
hierbij. Er wordt gepleit voor concrete initiatieven naast het bestaande
systeem; creatieve
voorbeelden
die tot navolging leiden (zoals de Wereldwinkels indertijd, het plan om de wereld op de Werelderfgoedlijst van UNESCO te zetten), een morele benadering
met respect voor het bestaande.
De rol van
het bedrijfsleven in het economisch domein komt aan de orde. Besluiten van
bedrijven om niet meer te adverteren als protest (Black Lives Matter, Facebook)
kunnen leiden tot verandering.
We wordt
geconstateerd dat we stelling 10 bespreken zonder daarmee de verbinding te
leggen met stelling 15. De spanning tussen deze twee kan nog beter worden
geanalyseerd. Herman Mulder pleit voor de Worldconnectors als ‘proeftuin’ voor
inclusiviteit, en voor het openstellen van dialogen voor mensen met een
fundamenteel andere mening.
Breakoutgroep
3: Investeren in transformatieprocessen van mensen in
gebieden is een noodzakelijke voorwaarde om in duurzaam landschapsherstel te
kunnen investeren.
De vraag is of je eerst de
mensen moet transformeren of dat je het tegelijkertijd moet doen met de start
van gebiedstransformatie. We vinden het moeilijk om ons zelf in breder
perspectief te zien, zowel bij het landschap als in de diverse samenleving.
Belangrijk is dat er lokaal moet worden gekeken en de aanpassing en oplossing
hier vandaan komt. De oplossing moet echt zelfdragend zijn, empowerment van het
individu is dan voor beide SDGs belangrijk. Het concept taal komt bij beide
SDGs aan de orde. Mooi dat bij Commonland, Theory U aan de basis staat voor
verandering. Daar komt ook de kijk op jezelf naar voren en hoe het individu
zich verhoud tot het collectief. Corporaties leggen mooi de verbinding tussen
een onderwerp en het belang van inclusivitiet. Ze laten zien dat samenwerking mogelijk en
essentieel is in landschappen, om te wonen, arbeidsongeschiktheid
(Broodfonds) en schone energy. Het is
een economische eenheid maar gaat uit van de eenheid ‘ het individu’ die zich
aansluit en dan samen vorm geeft aan de transformatie.
Het SDG Spotlight Report NL
(i.o.) heeft in 2020 de focus op SDG10 en SDG15 omdat deze SDGs op heel veel
plaatsen in de wereld ook echt verbonden zijn; de problemen en de oplossingen.
Voor Nederland is de oplossingsrichting voor het herstellen van onze
eco-systemen en behouden van landschappen ook te vinden bij het duurzaam
integreren van de mens en menselijk activiteit in het landschap.
Luisteraar
Jan van de Venis:
Waarnemend
Ombudspersoon Toekomstige Generaties en
eigenaar advocatenkantoor JustLaw
SDG 10 ‘Minder ongelijkheid’ en SDG 15 ‘Leven op het land’ – hoe verbind je
binnen deze thema’s? We hebben ons vandaag vanaf het begin gericht op
verbinding; op samenhang. Op wat we zien en horen en ook op wat we niet horen.
Op de gevestigde orde en belangen en alles daarbuiten: vernieuwing in
verbinding. Leiderschap met bewust zoeken naar wijsheid. ‘Minder ongelijkheid’
en ‘Leven op het land’ – hoe verbind je binnen deze thema’s? Nou, bijvoorbeeld
zoals Jade het deed: Ze nam ons mee vanuit inclusiviteit. Focussen we op
“Minder ongelijkheid” zoals SDG 10 vaak wordt aangehaald of juist naar meer inclusief,
gelijkwaardig, ‘just’. Het Earth Charter is juist hier vol van. Ook t.a.v.
verbinding met al het leven en SDG 15: Leven/natuur op het land. Met Roel
duiken we de diepte in van SDG 10: inkomen, culturele achtergrond, onderwijs,
uitsluiten en gebrek aan rolmodellen en representatie vanuit achtergestelde
groepen, blinde vlekken in onze dominante cultuur: onze samenleving houdt veel
soorten ongelijkheid in stand. Met dialoog, erkenning, representatie naar een
collectieve visie: daar ontstaat inclusie. Inspraak vanuit diversiteit voor een
mooiere, meer verbonden samenleving. Diversiteit. Met Willem duiken we de
diepte in op SDG 15: leven op het land. Onze ecosystemen staan onder druk, maar
landschapsherstel is goed mogelijk. Daarbij zijn alle SDGs nodig van bijv. meer
gender equality (meer actieve vrouwen bij kleinschalige en grotere projecten),
via minder honger en beperken klimaatverandering tot meer inclusieve
samenlevingen. “Inclusief, systemisch en lange termijn” zo moeten we werken. De
mens van Ego (en buiten de natuur) terug naar Eco (onderdeel van en binnen de
circle of life). En wat zien we: land restoration levert op! Natuurlijk,
sociaal en financieel kapitaal. Inspiratie wordt hervonden waar hopeloosheid
eerder regeerde. En hoe doe je dit? Ja, inclusief vanuit diversiteit. Samen:
co-initiation, co-operation en nog veel meer co’s. Samen naar ecosystem
restoration. Tjonge wat lijkt dit op ‘niet gerepresenteerde’ samenlevingen.
Diversiteit. We zijn divers. Iedereen is anders. Maar er is ook meer wat ons
verbindt dan wat ons scheidt. Wat verbinden wij vandaag? Worldconnectors,
verbinders van werelden. Vandaag ontstaat de verbinding vanuit integrale
inclusie en diversiteit.
Biodiversiteit die wordt gezien en gewaardeerd
‘in het leven op land’ leidt tot gezondere, veerkrachtige en gebalanceerde
ecosystemen. Goed voor het land. En de mens; voor al het leven.
Biodiversiteit
die wordt gezien en gewaardeerd op ‘minder ongelijkheid of meer inclusief’
leidt tot gezondere, veerkrachtige en gebalanceerde samenlevingen. Goed voor de
mens, de samenleving, de natuur; voor al het leven. Diversiteit in verbinding,
goed voor samenlevingen en natuur. Onze voorouders waren ook extreem divers.
Zoek het maar eens uit, binnen 7 generaties zitten 256 voorouders. Daar zit bij
mij alleen al zoveel in. Ja veel boeren, maar ook binnen en buitenland,
kroegbaas en activist op geheelonthouding, dominee en zakenman, knecht en
burgemeester. Dit zit allemaal in mijn systeem, in mijn DNA. Hoe divers zullen
onze nakomelingen dan dus ook zijn, 7 generaties vooruit. We helpen ze nu al
door te verbinden, ‘diversiteit in verbinding’.
Toverwoorden voor Worldconnectors. Toverwoorden voor alle SDGs. ‘Diversiteit in
verbinding’ begint vandaag: immers “We implement this agenda for
the benefit of all, present and future generations.”
Andere punten die uit de dialoog kwamen:
- Het einde van de armoede vraagt om een nieuwe opvatting over het verdelen van de opbrengst van ons economisch handelen. We denken vaak dat immigranten vooral van alles moeten leren over de meerderheidsgroep, met weglating van wat we allemaal kunnen leren van elkaar. Voor beide kanten (de monocultureel en de bicultureel) valt iets te winnen bij hoe men in gesprek met elkaar gaat. De invalshoek en houding die men naar elkaar heeft. Het is een combi van systeemverandering en focussen op de individu (empowerment en awareness)
- We moeten zelf ook buiten onze bubbel treden en
bijvoorbeeld in gesprek gaan met PVV’ers en FvD’ers. Dat zijn ongemakkelijke
gesprekken, maar wij zijn diverse worlds-connectors. “Met
dialoog naar een collectieve visie” klinkt als een toekomstig Worldconnectors
motto.
- We moeten de stad weer verbinden met het platteland en meer naar elkaar luisteren.
Estafette –
volgende dialoog (7 juli 2020):
Ook dit
keer sprongen er een aantal punten uit. Deze nemen we mee naar volgende week:
- Het belang en de kracht van taal, taal kan ons verbinden en taal kan
ons scheiden. Als we geen gezamenlijke vocabulaire hebben komen al die
verschillende invalshoeken niet bij elkaar.
- Een landschap is ook een community waar alles samenkomt. Een
holistische visie op diversiteit kan verbinden en inspireren. Monoculturen zijn
al snel minder veerkrachtig.
- Worldconnectors en Earth Charter verbinden de mens met elkaar en met
de aarde. Daarmee versterken we de mens en versterken we de aarde. Kunnen we
daar nog radicaler in opereren? Ons opstellen als een proeftuin waarin we
nieuwe nog diversere systemen creëren en zoeken naar manieren om diversiteit in
systemen te empoweren. Wat is mijn rol,
mijn blinde vlek?
- We hebben Mensenrechten om ons te beschermen tegen discriminatie en te
zorgen voor inclusiviteit. We hebben de rechten van de Aarde nodig om de
commons (rivieren, landschappen, bergen, zee) te beschermen en een stem te
geven.
Volgende
week, 7 juli is Dialoog op Dinsdag nr5. waarbij SDG 7, betaalbare en schone energie
en SDG 13, klimaatactie centraal staan. Na de zomervakantie zullen wij weer verder
gaan met de dialogen. Dit is de voorlopige planning (starttijd 15.00):
15 sept: Dialoog op Dinsdag nr6; SDG 3 Gezondheid en 6
Schoon water en Hygiëne (digitaal)
29 sept: Dialoog op Dinsdag nr7; SDG 4 Onderwijs en 14 Leven onder water (digitaal)
13 okt: Dialoog op Dinsdag nr8; SDG 5 Sexe gelijkheid en 16 Vrede en Sterke
instituties (digitaal)
27 okt: Afsluitende Round Table SDG 17 Partnerschappen (fysiek, locatie ntb)
