Springtij, hoog tij(d) voor pensioenfondsen om te investeren in duurzame oplossingen
Tijdens Springtij Festival werd glashelder dat de noodzaak voor een duurzame transitie van onze samenleving levensgroot is. Klimaatverandering zet verder door, waterschaarste neemt sterk toe en de biodiversiteit neemt snel af. Iedere dag dat we niet handelen worden de schade en bijbehorende maatschappelijke kosten groter.
Bedrijven zijn verantwoordelijk voor ruim 75% van het GDP en machtiger dan ooit. Zij zijn, naast de overheid, een belangrijk onderdeel van de oplossing. Er zijn bedrijven die leiderschap tonen en voorop lopen in deze transitie, maar zij zijn afhankelijk van aandeelhouders en obligatiehouders die hen daarin ondersteunen. Dat is nu nog niet het geval, ook niet door Nederlandse pensioenfondsen (enkele uitzonderingen daargelaten). Terwijl pensioenfondsen beschikken over maatschappelijk kapitaal van miljoenen deelnemers. Zij hebben de verantwoordelijkheid om in onze toekomst te investeren.
Maar wat gebeurt er bij de pensioenfondsen? Pensioenfondsen zijn massaal passief gaan beleggen in indexfondsen. Gedreven door angst, druk van de toezichthouder en de wetenschap dat de kosten van actief beleggen een te hoog gedeelte van het rendement hebben afgeroomd. Terecht of niet, het leidt tot een blinde vorm van beleggen waarbij het kapitaal van pensioenfondsen over tienduizenden bedrijven wordt verspreid. Hierbij is omvang (marktkapitalisatie of omzet) de belangrijkste factor, wat leidt tot een prikkel voor bedrijven om zo groot mogelijk te worden. Groter is niet altijd beter. Fouten van grote organisaties kunnen niet snel hersteld worden en de invloed op overheden om fouten overeind te houden is groot.
Dit leidt tot ongenoegen onder (vooral jongere) deelnemers, omdat deelnemers niets te kiezen hebben in ons pensioenstelsel. De oproep aan pensioenfondsen om hun kapitaal ten nutte van de samenleving in te zetten wordt steeds sterker. Suggesties zijn gedaan door de heer Witteveen om een Maatschappelijk Investeringsfonds op te zetten en binnen het Energieakkoord is ook gesproken met pensioenfondsen om bijvoorbeeld duurzame energie en energiebesparende maatregelen te financieren. Tot nu toe heeft dit tot weinig geleid; er wordt nauwelijks belegd in oplossingen die een duurzame transitie bewerkstelligen.
Uit onderzoek van VBDO blijkt dat pensioenfondsen steeds meer verantwoord gaan beleggen, maar wie naar de samenstelling van de portefeuilles kijkt ziet qua duurzaamheid vrijwel geen verschil met 10 jaar geleden. Er wordt juist in meer bedrijven belegd, wat de toets op duurzaamheid minder geloofwaardig maakt. Er wordt een zeer beperkt aantal controversiële ondernemingen uitgesloten en met een aantal wordt de dialoog gevoerd, waardoor bedrijven wel steeds iets duurzamer worden, maar van een kapitaalstroom richting bedrijven die voor oplossingen zorgen is geen sprake. Uitzonderingen daargelaten, zoals Unilever die in 2020 alleen nog maar duurzame grondstoffen wil inkopen.
Op Springtij is een ‘deal’ gesloten. In een gezamenlijke ambitie om pensioenfondsen te stimuleren om in duurzame oplossingen te beleggen hebben Peter Bakker van WBCSD (tevens Earth Charter Vriend), Jeroom Remmers van VBDO, Erwin van Overbeek van MVO Nederland en ondergetekende de handen ineen geslagen. We willen een werkgroep die een brede coalitie kan vormen om de pensioenfondsen te stimuleren om onderdeel te zijn van de duurzame transitie. Deelnemers kunnen zijn partijen uit de sector, maatschappelijke organisaties, de overheid, en ondernemingen. Daarnaast wordt gedacht aan mediapartners om een breed publiek te kunnen bereiken en deelnemers op te roepen om de pensioenfondsen aan te spreken met brieven die vanuit een nieuw te ontwikkelen website kunnen worden verstuurd. VBDO heeft hierin reeds het initiatief genomen om deelnemers inzicht te geven in hoeverre hun pensioenfonds duurzaam belegt.
Daarnaast kan de werkgroep een gezamenlijke agenda formuleren met specifieke thema’s binnen de duurzame transitie (b.v. water, klimaatverandering, beschermen ecosystemen, voedsel en gezondheidszorg) waarbij pensioenfondsen een verantwoord handelingsperspectief wordt geboden. Het doel is om investeringen op gang te brengen in oplossingen op de thema’s.
Het Earth Charter, met heldere principes over onze omgang met de Aarde en sociale rechtvaardigheid, kan hierbij een verbindend element zijn. En het kan behulpzaam zijn bij het formuleren van de agenda voor oplossingen.
U hoort nog van ons!
Floris Lambrechtsen, Earth Charter Vriend
